Rijkswapen en Koninklijk wapen
Het wapen van het Koninkrijk der Nederlanden is hetzelfde als het wapen van de Koning der Nederlanden. Het is voor het eerst vastgesteld in 1815 en gewijzigd in 1907. Het huidige Rijkswapen en Koninklijk wapen is nog steeds het wapen van 1907. Wel is dit wapen in 1980 opnieuw vastgesteld en beschreven.
Rijkswapen en Koninklijk wapen van 1815 tot 1907
Na de vereniging van de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden in het Koninkrijk der Verenigde Nederlanden heeft koning Willem I het Rijkswapen vastgesteld.
Dat gebeurde bij besluit van 24 augustus 1815. Volgens artikel 1 zal dit wapen van het Koninkrijk der Nederlanden 'zoowel als dat van Ons en Onze Successeuren [troonopvolgers], Koningen der Nederlanden, bestaan in Ons aangeboren Geslachtswapen van Nassau', waarna de heraldische beschrijving volgt met de koninklijke kroon, het zwaard en de pijlenbundel waarmee de Nassause leeuw wordt vermeerderd.
Rijkswapen en Koninklijk wapen van 1907 tot 1980
In het begin van de 20e eeuw wilde men het Rijkswapen en wapen van de Koning nauwkeuriger beschrijven en enkele kleine fouten herstellen. Het ging om de volgende aanpassingen:
- de leeuw van Nassau in het schild draagt voortaan de gravenkroon in plaats van de koninklijke kroon;
- de schildhoudende leeuwen worden van opzij afgebeeld ('en profil') en zijn toegewend in plaats van omziend;
- de schildhoudende leeuwen hebben geen kroon meer;
- de schildhoudende leeuwen zijn niet langer meer 'van natuurlijke kleur' maar voortaan van goud;
- aan het wapen is een wapenmantel en baldakijn van purper toegevoegd.
Daarom werd bij besluit van 10 juli 1907 het besluit van 1815 ingetrokken en het gewijzigde wapen van het Koninkrijk der Nederlanden en van de Koning der Nederlanden in artikel 1 opnieuw beschreven:
'In azuur, bezaaid met staande blokjes van goud, een klimmende rechts gewende leeuw van goud, gekroond met eene kroon van drie bladen en twee parelpunten van hetzelfde, getongd en genageld van keel, in den rechtervoorklauw opgeheven houdende in schuinlinkschen stand een ontbloot Romeinsch zwaard van zilver, met gevest van goud, en in de linker een bundel van zeven pijlen van zilver, met punten van goud, de punten omhoog, en de pijlen te zamen gebonden met een lint van goud.'
Rijkswapen en Koninklijk wapen vanaf 1980
De regeling van wapen en vlag van het Koninkrijk (en van de Koning) is volgens artikel 3, lid 1d, van het Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden een aangelegenheid van het Koninkrijk.
Het wapen dat door het Koninkrijk der Nederlanden en de Koning der Nederlanden wordt gevoerd is opnieuw vastgesteld bij besluit van 23 april 1980, nummer 3 (Staatsblad 206). In dat besluit is alleen de beschrijving van het wapen verbeterd door overbodige tekst weg te laten. De officiële wapentekening is dezelfde gebleven, namelijk die van 1907.
Verder lezen
- H. de Vries, Wapens van de Nederlanden. De historische ontwikkeling van de heraldische symbolen van Nederland, België, hun provincies, en Luxemburg (Amsterdam; Mets en Schilt 1995);
- Egbert Wolleswinkel, 'De inhuldiging van Zijne Majesteit Koning Willem-Alexander. Enkele heraldische en juridische aspecten van de troonswisseling', De Nederlandsche Leeuw 130 (2013) bladzijde 59-80 – paragraaf 'Rijkswapen, tevens koninklijk wapen', bladzijde 61-66;
- Egbert Wolleswinkel, 'Heraldiek van het Koninklijk Huis', in: Coen Schimmelpenninck van der Oije, Egbert Wolleswinkel, Jos van den Borne en Conrad Gietman, Wapenregister van de Nederlandse adel. Hoge Raad van Adel 1814-2014 (Zwolle: WBOOKS 2014) 91-116.