Collectie van Klaas Sierksma (1918-2007)

Inleiding

Op 21 maart 2007 overleed Klaas (Klaes) Sierksma op 88-jarige leeftijd in het Friese Oentsjerk. Sierksma schreef over volkskunde, heraldiek en streekgeschiedenis, maar hij heeft vooral als ‘vexilloloog’ oftewel vlaggenkundige bekendheid verworven.

Zijn belangstelling voor vlaggen dateerde uit zijn tienerjaren. Grote indruk maakte in 1935 het vijfhonderdjarige stadsjubileum van zijn geboorteplaats Leeuwarden, toen hij nog maar 17 jaar was. Leeuwarden was voor die gelegenheid omgetoverd tot een stad vol vlaggen. Sierksma kwam toen al tot het besef, zo schrijven Jos Poels en Daan van Leeuwen in 2007 in een ‘In Memoriam’, dat een vlag meer is dan alleen een kleurrijk doek.

Aanvankelijk schreef Sierksma vooral over Friese volkskunde. Zijn Duitsgezinde opstelling tijdens de bezetting leidde in 1945 tot een korte gevangenisstraf en een publicatieverbod. Tussen 1952 tot 1956 verrichtte hij onderzoek naar de Friese plompenbladenvlag. Dit onderzoek droeg bij aan de officiële vaststelling van de provincievlag van Friesland in 1957.

Autoriteit in de vlaggenkunde

In deze jaren ontwikkelde Klaes Sierksma zich tot een autoriteit in de vlaggenkunde of 'banistiek', zoals hij het zelf graag noemde,  en begon hij met het opbouwen van een grote collectie op dit terrein. Gemeenten benaderden hem voor het ontwerpen van een eigen vlag.

In 1964 stond hij aan de wieg van de Stichting voor Banistiek en Heraldiek. Die organiseerde in 1965 in Muiderberg het eerste 'International Congress of Vexillology', waaruit in 1967 de Fédération internationale des associations vexillologiques (FIAV) voortkwam. Een jaar eerder had Sierksma met anderen al de Nederlandse Vereniging voor Vlaggenkunde opgericht. De vereniging bracht het tijdschrift Vexilla Nostra uit, dat momenteel twee keer per jaar verschijnt onder de titel Vlag!.

Sierksma schreef enkele belangrijke boeken over vlaggenkunde. Ook vertaalde en bewerkte hij werk van buitenlandse specialisten, zoals Flags throughout the ages van de Amerikaan Whitley Smith, dat verscheen onder de titel Spectrum Vlaggenboek (Utrecht / Antwerpen 1975), en Alverdens flag i farver van de Deen Christian Fogd Pedersen, dat verscheen onder de titel Moussault's lexicon van vlaggen en wapens (Bussum / Antwerpen 1980).

Collectie

De collectie Sierksma is opgebouwd na de Tweede Wereldoorlog. Ze bevat niet alleen documentatie over vlaggenkunde, maar ook stukken van heraldische aard. Sierksma legde talloze dossiers aan over vlaggen en wapens van Nederlandse en internationale overheden en organisaties. Daarnaast verzamelde hij thematisch. Interessant is onder meer de correspondentie die hij voerde over de totstandkoming van gemeentevlaggen. Ook verzamelde hij krantenberichten, schetsen, tekeningen, foto’s, stickers, (post)zegels, stempels, delen stof van vlaggen. Kreeg hij een winkeltas met een afbeelding van een vlag, dan bewaarde hij deze ook.

Na zijn pensioen verminderde zijn interesse in vlaggen. In de jaren 1990 begon hij delen van zijn collectie af te stoten. De documentatie die de grondslag van zijn publicaties en vlagontwerpen vormde, berust sinds 2002 bij de Hoge Raad van Adel in Den Haag. De collectie werd aangekocht bij antiquariaat A.J. van der Steur te Haarlem. Reden voor de aankoop was de grote verwevenheid die er bestond tussen de inhoud van de collectie en de taak van Raad op heraldisch en vlaggenkundig terrein.

De Hoge Raad van Adel kreeg de collectie Sierksma in 2002 bezorgd in stalen archiefkasten. Bij de herinventarisatie zijn documenten en objecten omgepakt in nieuwe, zuurvrije omslagen. Ook zijn paperclips en plastic mapjes verwijderd. 

De door Sierksma aangebrachte indeling van zijn werkdocumentatie is bij de inventarisatie als uitgangspunt aangehouden, met als hoofdrubrieken Nederland, buitenland, thema’s, en handschriften en oude drukken. De laatste rubriek betreft een chronologische opgave van documentatie van gedrukte en handschriftelijke bronnen voor de (Nederlandse) vlaggenstudie. (Zie daarvoor ook: ‘Bronnen voor Nederlandse vlaggenstudie’, in: Sierksma, Nederlands vlaggenboek, 151-155, en idem, 'Introduction', Flags of the world, 7-21.)

Bij raadpleging van de collectie dient er rekening mee te worden gehouden dat dossiers in de rubriek ‘Buitenland’ ook stukken kunnen bevatten die op Nederland betrekking hebben. Ongeveer de helft van de collectie bestaat uit opgebouwde dossiers over vlaggen en wapens van Nederlandse gemeenten. Een organisatie die zowel in Nederland als daarbuiten actief is (of was), wordt in deze inventaris onder internationale organisaties gerekend.

Publicaties van Klaes Sierksma (selectie)

• De gemeentewapens van Nederland (Utrecht 1960);
• Nederlands vlaggenboek. Vlaggen van Nederland, provincies en gemeenten (Utrecht / Antwerpen 1962);
• Vlaggen. Symbool, traditie, protocol (Bussum 1963);
• Flags of the world 1669-1670. A seventeenth-century manuscript with commentary and historical annotations (Amsterdam 1966);
• Vlagprotocol. Traditionele gebruiken en voorschriften (Bussum 1981).

Literatuur

• J. Frieswijk, ‘Over boerenhuizen, uleboerden en kippentrappetjes. Volkskundige activiteiten in Friesland in de periode 1918-1945’, Volkskundig bulletin 25 (1998), nr. 1, 1-38;
• J. Poels en D. van Leeuwen, ‘Klaes Sierksma (1918-2007). Vader van de banistiek’, Vexilla nostra 252 (2007) 8-10.

Openbaarheid van de collectie

De collectie Sierksma is volledig openbaar.

Verantwoording

Deze digitale toegang is in 2022 vervaardigd door Mees van Winsen. Eindredactie en laatste bewerking 24-01-2022.